ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 6، شهریور 1402 ، شماره پی در پی 88

جادوی مجاورت در اشعار محمدرضا شفیعی ‌کدکنی مورد مطالعه (هزارۀ دوم آهوی کوهی)

صفحه (43 - 59)
مینا زادخوت ، حیدر حسن‌لو (نویسنده مسئول)، نزهت نوحی ، حسین آریان
تاریخ دریافت مقاله : مرداد 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : آبان 1401

چکیده

زمینه و هدف: جادوی مجاورت یکی از شگردها و ترفندهای زیبایی‌آفرینی در فرمالیسم است که سبب برجسته سازی و بیان هنری کلام میشود. شگردی که به توازن هنری در میان آواها و واجهای کلام توجه مینماید. جادوی مجاورت به دلیل موسیقی پنهان، قدرت جذب پیام نهفته در کلام را افزایش داده و هماهنگی و توازن آوایی میان کلمات را با نگاهی تازه مورد توجه قرار میدهد. هدف اصلی این جستار آن است که به بررسی جادوی مجاورت بعنوان شگرد هنری در دفتر هزارۀ دوم آهوی کوهی از شفیعی‌کدکنی بپردازد.

روش مطالعه: روش مطالعۀ در مقالۀ پیش ‌رو به ‌شیوۀ توصیفی-تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و سندکاوی است. دامنۀ پژوهش مجموعه اشعار هزارۀ دوم آهوی کوهی است.

یافته ها: جادوی مجاورت در شعر شفیعی‌کدکنی در قالب آرایه های هنری از جمله واج‌آرایی، جناس، و استعاره نمود یافته است.

نتیجه گیری: طبق نتایج تحقیق بیشترین میزان بهره گیری از شگرد هنری جادوی مجاورت در مجموعۀ هزارۀ دوم آهوی کوهی در واج‌آرایی و بُعد معنایی القای احساس و تقویت جنبه های موسیقایی شعر منعکس شده است.

کلمات کلیدی
جادوی مجاورت , شعر معاصر , فرمالیسم , محمدرضا شفیعی‌ کدکنی , هزارۀ دوم , آهوی کوهی

• برتنس. هانس (1394). مبانی نظریۀ ادبی. ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی. تهران: ماهی، ص 57.
• پاینده، حسین (1388). نقد ادبی و دموکراسی. تهران: نیلوفر، ص44.
• ذوالفقاری، حسن (1390). «کارکرد واج در مفاهیم کلام و عناصر شعر با بررسی اشعاری از فردوسی، خاقانی، حمید مصدق و اخوان ثالث». پایاننامۀ کارشناسی ارشد. رشتۀ زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه ادبیات و علوم انسانی بیرجند. ص 79.
• سخاوی، لطیفه، علیمددی، مونا و محمدی، حسین (1399). «بررسی جادوی مجاورت در شعر کودک با تکیه بر شعر ناصر کشاورز، شکوه قاسم نیا، محمدکاظم مزینانی و نیلوفر بهاری». مطالعات زبانی و بلاغی. (22) 11، صص 905-912.
• شاهوردی. فرحناز و همکاران (1400). «جادوی مجاورت در گفتارهایی چند از خطبه های نهج‌البلاغه». پژوهشنامۀ علوی. (2) 12، صص 3 ـ 28.
• شفیعی‌کدکنی. محمدرضا (1376). هزارۀ دوم آهوی کوهی. تهران: سخن.
• شفیعی‌کدکنی. محمدرضا (1377). «جادوی مجاورت». بخارا. شمارۀ 2. صص 15 ـ 26.
• شفیعی‌کدکنی. محمدرضا (1391). رستاخیز کلمات؛ درس‌گفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورتگرایان روس. چاپ سوم. تهران: سخن، صص 41، 420، 418، 440.
• شفیعی‌کدکنی. محمدرضا و گلچین. میترا (1381). «جلوه هایی از جادوی مجاورت در مثنوی». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. دورۀ 4. شمارۀ 5 ـ 4: ضمیمه. صص 29 ـ 42.
• صفوی .کوروش (1394). از زبانشناسی به ادبیات. جلد 1 و 2 (شعر و نظم). تهران: سورۀ مهر، ص 46.
• وحیدیان کامیار، تقی (1375). فرهنگ نام آوایی فارسی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی، صص 28-30.